Ο υπερηχοτομογράφος χρησιμοποιεί τον ήχο σε συχνότητες τέτοιες ώστε να φτάνει στα όργανα που κάθε φορά μας ενδιαφέρει να εξετάσουμε.
Βασικό στοιχείο αποτελούν οι κεφαλές των υπερήχων, δηλαδή εκείνο το σημείο που αγγίζει το σώμα του ασθενή. Αυτές περιέχουν πιεζοηλεκτρικούς κρυστάλλους και πομποδέκτες.
Οι πιεζοηλεκτρικοί κρύσταλλοι παλλόμενοι παράγουν την ηχητική δέσμη που αποστέλλεται στους ιστούς και οι πομποδέκτες ανιχνεύουν τα επιστρεπτέα ηχητικά κύματα (λόγω ανάκλασης από τους ιστούς ). Οι πληροφορίες συλλέγονται στον υπερηχοτομογράφο και εκεί μετά από υπολογιστική επεξεργασία δημιουργείται η εικόνα.

Τα όργανα που ελέγχονται είναι το ήπαρ, η χοληδόχος κύστη, το πάγκρεας, οι νεφροί, ο σπλήνας, ο οπισθοπεριτοναϊκός χώρος, τα τοιχώματα της κοιλίας.

Συχνότερα ευρήματα:

• Ήπαρ: Λιπώδης διήθηση, κύστες, αιμαγγειώματα, εστιακή οζώδης υπερπλασία , όγκοι.
• Χολή: Χολοκυστίτιδα, λίθοι χοληδόχου κύστεως.
• Πάγκρεας: Παγκρεατίτιδα, όγκο ,λιπώδης εκφύλιση.
• Νεφροί: Κύστες, λίθοι πυελοκαλυκικού συστήματος, όγκοι, ενδείξεις υπέρ νεφρικής ανεπάρκειας.
• Σπλήνας: Σπληνομεγαλία, ρήξη σπληνός.
  Οπισθοπεριτοναϊκός χώρος: Ανεύρυσμα αορτής, διογκωμένοι λεμφαδένες.

Με το υπερηχογράφημα αυτό ελέγχονται τα όργανα της κάτω κοιλίας η ουροδόχος κύστη, η μήτρα και οι ωοθήκες και ο προστάτης.

Τα πιο συχνά ευρήματα

• Ουροδόχου κύστης: θηλώματα, κυστίτιδες, λίθοι
• Μήτρας: ινομυώματα, κύστες Naboth,ενδομητριωση
• Ωοθηκών: κύστες , όγκοι των ωοθηκών
• Προστάτου: υπερτροφία του προστάτη ,προστατίτιδες, ενδείξεις πιθανής κακοήθειας που χρήζει περαιτέρω ελέγχου

Επιφανειακά όργανα που ελέγχονται με υπερήχους περιλαμβάνουν, όργανα και δομές του τραχήλου όπως ο θυρεοειδής αδένας, οι παραθυρεοειδείς, λεμφαδένες της περιοχής αυτής, αδένες καθώς και λιπώματα, κύστες και σπανιότερα όγκους.
Άλλα επιφανειακά όργανα που εξετάζονται αποτελούν ο μαστός, οι όρχεις και πολλές φορές σχηματισμοί που εντοπίζει συνήθως κάποιος στο σώμα του όπως κυστικούς σχηματισμούς, λιπώματα, όγκοι.

Τα πιο συχνά ευρήματα:

• Θυρεοειδούς:  Όζοι θυρεοειδούς, βρογχοκήλη, θυρεοειδίτιδα, νεοπλάσματα
• Παραθυρεοειδών:  Αδενώματα παραθυρεοειδών
• Σιελογόνων αδένων (παρωτίδες, υπογνάθιοι): Φλεγμονές, λίθοι, όγκοι
• Στον έλεγχο του τραχήλου εξετάζονται και οι λεμφαδένες όσον αφορά το μέγεθός τους και το σχήμα τους και διακρίνονται σε καλοήθεις (φλεγμονώδεις) και κακοήθεις.
• Μαστών: Κύστεις, ινοαδενώματα, νεοπλάσματα, φλεγμονές (μαστίτιδα, αποστήματα)
• Οσχέου: Φλεγμονές (επιδιδυμίτιδα, ορχίτιδα), αιματώματα, υδροκήλη, νεοπλάσματα
• Μαλακών Μορίων: Αιματώματα, κύστη Baker στο οπίσθιο τμήμα του γόνατος, λιπώματα λεμφοίδημα.

Το ενδοκολπικό υπερηχογράφημα ( εντός του κόλπου) δίνει τη δυνατότητα απεικόνισης της μήτρας και των ωοθηκών με μεγάλη ευκρίνεια.
Με το ενδοκολπικό υπερηχογράφημα εντοπίζονται αλλοιώσεις της μήτρας και των ωοθηκών, όπως ινομυώματα, η πάχυνση του ενδομητρίου, πολύποδες, οι κυστικοί σχηματισμοί ωοθηκών, έκτοπος κύηση κ.α.

Αποτελεί μια εξέταση του προστάτη αδένα με υψηλή ευαισθησία και ακρίβεια.
Αναδεικνύεται λεπτομερώς το παρέγχυμα του προστάτη και ύποπτες περιοχές. Για την διαφοροδιάγνωση της κακοήθειας του προστάτη αυτή η εξέταση θα πρέπει να αξιολογείται σε συνδυασμό με όλες τις υπόλοιπες για αυτόν.
Σε περίπτωση βιοψίας το διορθικό υπερηχογράφημα βοηθάει και καθοδηγεί τον ιατρό για τη λήψη του ιστοτεμαχίου.